COLLEGA'S

Moet je blij zijn met die collega die zo vaak extra diensten doet of komt bijspringen bij grote drukte? Ja, je bent blij dat iemand je werklast komt verlichten, maar nee, daar moet je niet zomaar blij mee zijn maar vraagtekens bij durven stellen. Net zoals bij patiëntenzorg, waarom heeft deze patiënt klachten? Waarom is de bloeddruk laag, hoe relateer ik symptomen en vitale functies aan elkaar? Het lijkt inderdaad op klinisch redeneren, dat kunnen we goed bij patiënten maar niet bij collega’s en ook niet altijd bij onszelf.

Want waarom komen toch zo vaak dezelfde collega’s extra diensten doen?

Is er een financiële noodzaak? Al word je van extra diensten in een ziekenhuis niet heel veel rijker. Maar spelen er misschien geldzorgen bij deze collega?

De collega die elke dienst weer met hetzelfde enthousiasme aankomt, die openstaande diensten vult, halve dubbele diensten doet met een glimlach als een avonddienst zich ziekmeldt, het voortouw neemt, inspireert, problemen oplost voordat ze er zijn. Innoveert. Die altijd in controle en perfect lijkt te zijn voor de directe collega’s. Altijd in controle zijn en alles in eigen beheer houden om niet geconfronteerd te worden met diepe gevoelens als pijn.

Want waarom komt toch zo vaak die ene collega extra diensten doen? “Ruzie thuis?” Wordt er dan gekscherend gevraagd, “ja joh, het is oorlog” wordt dan lachend geantwoord. Humor om gevoelens te maskeren, want het hoeft geen oorlog te zijn maar is het vluchtgedrag ten gevolge van spanningen thuis of in een relatie?

De collega die nooit te beroerd is om van dienst te wisselen, de collega die altijd de kutklusjes doet, die altijd bepaalde patiënten verzorgd waar niemand anders zin in heeft. De collega die nooit ergens over klaagt of een duidelijke eigen mening heeft, de doe maar een frisje collega. De collega waar je eigenlijk helemaal niks van afweet.

PTSS en ernstige stress uiten zich op diverse manieren

Please gedrag en perfectionisme past bij PTSS, waarvan we weten dat 16% van de SEH-medewerkers dit heeft, 40% is emotioneel uitgeput, plus een fors aantal mensen met depersonalisatie (47%) en een stijgend aantal mensen met slaapproblemen (22%) hetgeen ook past bij verhoogde stressniveaus en PTSS. PTSS die verworven kan zijn op de SEH of in een eerder stadium van de zorg carrière of gedurende het leven. Denk aan opgroeien in armoede, misbruik, fysieke of psychische mishandeling.

Eigenlijk hele schokkende cijfers maar relatief koeltjes benoemd in het onderzoek van de IZZ en het LUMC, psychosociale arbeidsbelasting op de SEH. Geconstateerd maar niet gevolgd door actie. Meer contact met leidinggevenden, gesprekken met leidinggevenden werd als plan geopperd. Maar welke leidinggevende op een SEH heeft deze cijfers als zorgwekkend gezien? En welke acties hebben leidinggevenden op de SEH’s van Nederland gestart met deze wetenschap? Deze cijfers zijn pre- COVID, ik ben geen wetenschapper maar ik durf wel te beweren dat die cijfers gestegen zullen zijn, en om ze nogmaals te tarten, dit kun je ook prima extrapoleren naar veel anderen velden in de gezondheidszorg.

ARQ, het nationaal psychotrauma centrum bracht in 2023 een richtlijn uit op verzoek van Stichting Zorg na Werk in Coronazorg (ZWiC), een adaptatie van een eerdere richtlijn psychosociale ondersteuning geüniformeerden uit 2010. Een mooi en belangrijk initiatief maar is het in retrospect niet gek dat COVID ervoor nodig was om deze bestaande richtlijn te converteren? Hoeveel leidinggevenden kennen dit stuk? En hoeveel verpleegkundigen kennen dit stuk? Ligt het op de koffietafel?

Een van de zaken die beschreven staan is de opvang door collega’s waarvan we weten dat 17 procent in 2019 PTSS had of andere psychische klachten. Grote kans dus dat de collega die in zo’n team zit niet helemaal fris aan zijn of haar taak begint hoe goed de intenties ook zijn.

Als we denken dat we misschien onze enkel gebroken hebben gaan we naar de huisarts, die kan er objectief naar kijken en stuurt je naar de radioloog of traumatoloog, dat vinden we heel logisch. Waarom vertellen we dan schokkende dingen aan collega’s die ook al flink belast zijn en niet aan een persoon die verstand heeft van gedrag en de impact van gebeurtenissen? Die weet wat er nodig is om het zonder kleerscheuren door te komen.

Hoe gaat het echt met je… doorvragen staat er in vele handboeken. “Goed”. “Gaat het echt goed? “Ja joh, gaat echt goed”. Oké, rustig aan hè! Voor velen vast een herkenbare conversatie op de werkvloer. En een antwoord dat waarschijnlijk door 100% van de mensen met PTSS of chronische stress gegeven zal worden. Ze kunnen vaak geen ander antwoord geven.

Het hoort erbij, absoluut en als je met jezelf verbonden bent en verbonden bent met anderen, co reguleert met anderen dan zal het geen negatieve impact hebben. Maar wat als er een van die pijlers er niet is? Meestal als er eentje ontbreekt zijn ze er geen van allen.

Scholingsbudgetten worden door maar weinig verpleegkundigen gebruikt, opleidingsplekken waarvoor subsidie is worden niet gebruikt, dat lijken mij toch spaarpotjes die gebruikt kunnen worden voor het financieren van diverse therapieën maar vooral ook preventieve maatregelen. Een budgetbeheerder zal mij waarschijnlijk uitleggen dat het niet zo werkt. En wat voor plek heeft deze ultieme zelfzorg in de zorgopleidingen waarin je vooral leert om voor anderen te zorgen? Bij Defensie en de politie worden sollicitanten psychologisch vooraf gescreend, maar in de zorg niet. Voorkomen is nog altijd beter dan genezen.

In een vliegtuig geven ze het beste advies, zet eerst zuurstof bij jezelf op voordat je dat bij je kind doet. Help eerst jezelf, pas dan kun je er echt voor anderen zijn. Een moderne variant van wat Florence Nightingale al jaren geleden schreef. Neem de regie in je zelfzorg want dan is en blijft de zorg het mooiste vak.

En voor iedereen die zich afvraagt hoe dit stuk tot stand gekomen is? Ik was die collega. Waarom herkende niemand mij?

Bronnen
1. de Wijn, A. N., & van der Doef, M. (2019). Psychosociale Arbeidsbelasting op de SpoedEisende Hulp (SEH): Resultaten Nameting. Universiteit Leiden.
2. de Wijn, A. N., & van der Doef, M. (2018). Psychosociale Arbeidsbelasting op de SpoedEisende Hulp (SEH): Tussenevaluatie. Universiteit Leiden.
3. de Wijn, A. N., & van der Doef, M. (2017). Psychosociale Arbeidsbelasting op de SpoedEisende Hulp (SEH): Onderzoek naar werkfactoren, individuele factoren en gezondheid/welbevinden bij verpleegkundigen en artsen op 19 SEH-afdelingen. Universiteit Leiden

Richtlijn psychosociale ondersteuning zorgprofessionals  | ARQ